Talesi i Melitit konsiderohet gjerësisht si filozofi i parë analitik në historinë e mendimit perëndimor. Ai është një figurë themelore jo vetëm për filozofinë, por edhe për shkencën dhe matematikën, sepse për herë të parë kërkoi shpjegime logjike për natyrën dhe botën, duke hequr dorë nga mitet dhe hyjnitë.
Një mendje e ndritur me shumë dimensione
I lindur rreth vitit 620 para erës sonë në qytetin e Melitit në Azinë e Vogël, Talesi ishte një njeri me shumë aftësi. Përveçse filozof, ai ishte matematikan, astronom, inxhinier dhe tregtar i suksesshëm. Legjendat thonë se ai parashikoi me saktësi një korrje të bollshme ullinjsh dhe siguroi fitime të mëdha duke investuar në mulli përpara të tjerëve – një dëshmi se mendja logjike nuk i përjashtonte fitimet praktike.
Uji si themeli i gjithçkaje
Talesi ishte i pari që e shikoi botën përreth si një sistem natyror që mund të shpjegohej përmes arsyes. Pyetja që e preokuponte ishte thelbësore: Nga çfarë është ndërtuar gjithçka? Ai erdhi në përfundimin se uji është elementi bazë i universit. Pse? Sepse ai mund të kalojë në gjendje të ndryshme – të jetë lëng, avull apo akull – dhe është thelbësor për jetën.
Ai besonte gjithashtu se Toka “notonte” mbi një oqean të madh, dhe se tërmetet ndodhnin kur kjo masë uji tronditej – një ide që, megjithëse sot është e pasaktë, përfaqëson një hap gjigand drejt shpjegimeve natyrore të fenomeneve.
Përtej miteve dhe legjendave
Ajo që e bën Talesin kaq të veçantë në histori është vendosmëria e tij për t’i larguar shpjegimet mitologjike nga diskutimet mbi natyrën. Ai është themeluesi i asaj që më vonë u quajt filozofi natyrore – një pararendëse e shkencës moderne.
Në vend që t’i atribuonte tërmetet apo motin tërbimit të perëndive, ai kërkoi arsye dhe mekanizma natyrorë. Kjo qasje e hapi rrugën për mënyrën shkencore të të menduarit, që sot është themel i botës moderne.
Biografia në pika të shkurtra
-
Emri: Talesi i Melitit
-
I lindur: Rreth vitit 620 p.e.s. në Melit, Azia e Vogël
-
Vdiq: Rreth vitit 540 p.e.s.
-
Kontributi kryesor: Mendimtari i parë që dha shpjegime natyrore për botën pa u mbështetur në mitologji.
-
Ide themelore: Uji është elementi nga i cili rrjedh gjithçka.
-
Vepra: Nuk ka asnjë vepër të ruajtur, por idetë e tij përmenden nga filozofë të mëvonshëm si Aristoteli dhe Diogjeni Laerc.
Talesi nuk na la libra, por ndikimi i tij është i thellë. Ai ishte i pari që guxoi të thoshte: bota mund të kuptohet, dhe për këtë na duhet arsye, jo legjenda. Ai është një nga figurat themelore që vendosi bazat e filozofisë, shkencës dhe logjikës.
