Në një ligjëratë thelbësore për platformën “Inteligjenca n’3D”, psikologia klinike Pranvera Jetishi-Çollaku adreson një nga plagët më shqetësuese të shoqërisë sonë: bullizmin mes fëmijëve dhe adoleshentëve. Duke u mbështetur në përvojën e saj të drejtpërdrejtë me raste të shumta në Kosovë, ajo shpjegon se ky fenomen nuk është thjesht një “lojë fëmijësh”, por një formë e dhunës së qëllimshme me pasoja afatgjata. Jetishi-Çollaku zbulon format e ndryshme të bullizmit, shenjat që prindërit duhet të vërejnë dhe hapat konkretë për ta ndalur atë.
Psikologia Jetishi-Çollaku thekson se bullizmi është një problem në rritje, i cili dëmton thellësisht mirëqenien e të rinjve. Sipas saj, është thelbësore të kuptohet se kjo nuk është një sjellje e rastësishme, por një veprim i përsëritur dhe i paramenduar që synon të lëndojë tjetrin në mënyra të shumta, duke krijuar një mjedis frike dhe pasigurie qoftë në shkollë, qoftë online.
“Bullizmi është një fenomen që përshkruan sjelljet e përsëritura dhe të qëllimshme për të dëmtuar të tjerët, në aspektin fizik, emocional, social dhe psikologjik”, shpjegon Jetishi-Çollaku.
Ajo tregon se viktimat e bullizmit shpesh vuajnë në heshtje, duke manifestuar një sërë simptomash alarmuese që prekin çdo aspekt të jetës së tyre. Këto shenja, të cilat variojnë nga tërheqja sociale te pasiguria dhe frika, mund të përshkallëzohen në probleme serioze të shëndetit mendor si ankthi dhe depresioni, e në raste ekstreme, edhe në vetëlëndim.
“Personat që janë pre e bullizimit mund të përjetojnë distancim nga të tjerët, ndjenjë të vetëbesimit dhe vetëvlerësimit të ulët, frikë, pasiguri, ankth, depresion, deri te mendimet negative dhe vetëlëndimi”, thotë Jetishi-Çollaku.
Duke folur për format e tij, psikologia sqaron se bullizmi nuk kufizohet vetëm te dhuna fizike. Format verbale dhe sociale, si talljet, nofkat fyese dhe përjashtimi i qëllimshëm nga grupi shoqëror, janë po aq të dëmshme. Këto sulme të fshehta shpesh lënë plagë më të thella emocionale sesa një goditje fizike.
“Bullizmi verbal përfshin talljet, nofkat e fyerjet, ndërsa ai social paraqitet duke injoruar njëri-tjetrin nga lojërat, duke i lënë jashtë grupit apo duke mos i ftuar në aktivitete”, tregon ajo.
Një tjetër fushëbetejë e rrezikshme, sipas saj, është bota digjitale. Bullizmi kibernetik, përmes mesazheve kërcënuese dhe përhapjes së thashethemeve online, e ndjek viktimën kudo, duke e bërë të pamundur gjetjen e një strehe të sigurt. Teknologjia ia ka mundësuar bullizuesit të veprojë në çdo kohë dhe shpesh në mënyrë anonime.
“Një formë tjetër është edhe bullizmi kibernetik, pra bullizmi që ndodh nëpërmjet përdorimit të teknologjisë, përmes dërgimit të mesazheve të bezdisshme, shqetësuese apo kërcënuese”, shprehet Jetishi-Çollaku.
Një nga vëzhgimet më shqetësuese nga praktika e saj klinike është se adoleshentët priren ta fshehin dhunën që përjetojnë. Ajo paralajmëron se fëmijët kërkojnë ndihmë vetëm kur barra psikologjike bëhet e papërballueshme dhe dëmi tashmë ka avancuar, duke ndikuar në rezultatet mësimore dhe marrëdhëniet familjare.
“Nga përvoja klinike hasim shumë shpesh adoleshentë që kanë përjetuar bullizmin, mirëpo nuk e kanë raportuar me kohë, vetëm në rastin kur simptomatologjia e tyre është bërë e papërballueshme”, tregon psikologia.
Në mënyrë thelbësore, Jetishi-Çollaku thekson se vëmendja nuk duhet të jetë vetëm te viktima. Për një zgjidhje afatgjatë, është kritike të kuptohen dhe të trajtohen edhe fëmijët që shkaktojnë bullizëm, pasi shpesh edhe ata janë produkte të një mjedisi të dhunshëm ose kanë qenë vetë viktima më parë.
“Një rëndësi të madhe duhet t’i kushtojmë edhe personit që shkakton bullizëm, për shkak se shpeshherë mund të kenë qenë edhe vetë viktima të abuzimit dhe është shumë e nevojshme të trajtohen edhe ata në aspektin psikologjik”, këshillon ajo.
Bullizmi nuk është një fazë kalimtare e fëmijërisë, por një plagë e thellë që lë shenja të përhershme. Siç na mëson Pranvera Jetishi-Çollaku, për ta luftuar atë kërkohet një përpjekje kolektive: nga prindërit që modelojnë empatinë, te mësuesit që krijojnë mjedise të sigurta dhe shoqëria që refuzon ta normalizojë dhunën. Zgjidhja qëndron te komunikimi, raportimi dhe trajtimi i dyanshëm – si i viktimës, ashtu edhe i agresorit.
Ligjëratën e plotë të psikologes Pranvera Jetishi-Çollaku në Inteligjenca n’3D, e gjeni në videon më poshtë:
