A keni menduar ndonjëherë pse ekziston gjithçka rreth nesh — planetët, yjet, galaktikat, madje edhe vetë jeta? Kjo është një nga pyetjet më të mëdha që shkenca përpiqet të shpjegojë, dhe sot, gara për të zbuluar misterin e Gjithësisë është më e fortë se kurrë.
Në thellësitë e Tokës, në Dakotën e Jugut (SHBA) dhe në Japoni, dy ekipe shkencëtarësh po ndërtojnë detektorë gjigantë për të studiuar një grimcë gati të padukshme, të quajtur neutrino. Këto grimca mund të mbajnë të fshehur çelësin për të kuptuar pse ekziston Universi ynë, raporton BBC.
Një prej projekteve më të mëdha, i njohur si DUNE (Eksperimenti i Thellë Nëntokësor i Neutrinos), zhvillohet 1500 metra nën sipërfaqe, në tre shpella gjigante të ndërtuara enkas për këtë qëllim. Dr. Jaret Heise, drejtues i projektit, i quan këto hapësira “katedrale të shkencës”, për shkak të përmasave dhe rëndësisë së tyre.
Pas afro dhjetë vitesh përgatitje, DUNE është gati të kalojë në fazën tjetër — ndërtimin e detektorëve që, sipas studiuesve, mund të ndryshojnë mënyrën se si e kuptojmë ekzistencën. Në këtë mision marrin pjesë mbi 1400 shkencëtarë nga 35 vende, të bashkuar nga një qëllim i përbashkët: të kuptojnë pse ekzistojmë.
Shkencëtarët po kërkojnë përgjigjen në grimcat më të vogla të universit
Kur u krijua Gjithësia, lindën njësoj si materia, ashtu edhe antimateria – dy forma të kundërta të materies. Sipas teorive shkencore, ato duhet ta kishin anuluar njëra-tjetrën, duke mos lënë asgjë pas. Por diçka ndodhi që e prishi këtë ekuilibër — dhe ne jemi gjallë sot pikërisht për shkak të këtij misteri.
Shkencëtarët besojnë se çelësi për ta kuptuar këtë ndodhet tek grimcat neutrino dhe antineutrino. Ata po testojnë nëse këto dy grimca sillen ndryshe gjatë udhëtimit të tyre, duke dërguar rreze në distanca të mëdha – nga laboratorët në Illinois drejt detektorëve në Dakotën e Jugut, mbi 1200 km larg. Nëse zbulohet ndonjë dallim, kjo mund të shpjegojë pse materia e mbijetoi antimaterien.
Në Japoni, një ekip tjetër shkencëtarësh po zhvillon projektin Hyper-K, që synon të nisë punën përpara projektit amerikan DUNE. Ata përdorin detektorë të mëdhenj me “globa të artë” për të vëzhguar neutrino-t, dhe pretendojnë se kanë më shumë ndjeshmëri dhe avantazh kohor. Megjithatë, studiuesit në SHBA thonë se vetëm një qasje e plotë dhe e integruar mund të ofrojë pamjen e vërtetë të asaj që ndodhi në fillim të kohës.
Edhe pse ekziston një lloj gare shkencore, qëllimi i përbashkët është shumë më i madh: të kuptojmë pse jemi këtu. Ky kërkim nuk është vetëm shkencor — është filozofik dhe njerëzor. Ai mund të ndryshojë mënyrën se si e shohim universin, vendin tonë në të dhe vetë ekzistencën. /Inteligjenca n’3D
