“Nuk janë ngjarjet që na shtypin, por mënyra si i përjetojmë ato. Shpesh vuajmë më shumë nga imagjinata sesa nga realiteti.” Kështu shkruante filozofi romak Seneka, një nga mendimtarët më të mëdhenj stoikë të historisë.
Në thelb, ai e kuptonte se natyra njerëzore ka prirjen për t’u shqetësuar vazhdimisht – jo vetëm për atë që po ndodh realisht, por më së shumti për atë që mendojmë se mund të ndodhë. Edhe filozofë modernë si Alan Watts dhe shkrimtarë si Kurt Vonnegut e kanë përmendur këtë dilemë mendore: se ne dimë shumë pak për jetën për të ditur se çfarë është me të vërtetë e mirë apo e keqe.
Frika që lind nga mendja, jo nga realiteti
Në letrën e tij të famshme “Për frikën e pabazë”, Seneka i shkruan mikut të tij Lucilius:
“Ka më shumë gjëra që na trembin se sa që na ndodhin me të vërtetë. Ne vuajmë më shumë nga imagjinata sesa nga realiteti.”
Në thelb, Seneka thotë se shumë nga frikërat tona janë thjesht produkt i mendjes – dhe jo pasoja të ndonjë rreziku real. Edhe në kohët moderne, studiues dhe psikiatër kanë ndarë ankthin në kategori, ku rreth 92% e shqetësimeve tona janë imagjinare, dhe vetëm një pjesë e vogël bazohet në rrezik real.
Mos e përjeto dhimbjen përpara se të vijë
Seneka e këshillon mikun e tij që të mos shqetësohet për ngjarje që ende nuk kanë ndodhur:
“Mos u bëj i pakënaqur përpara se të vijë e keqja. Mund të mos vijë fare. Dhe nëse do të vijë, do të kesh mjaft kohë të përballesh me të.”
Pra, pse të vuajmë dy herë? Së pari nga frika, dhe më pas nga vetë ngjarja, nëse ndodh.
Koha është pasuria jonë më e madhe
Duke analizuar natyrën e frikës, Seneka na kujton se koha që kalojmë duke u frikësuar është kohë e humbur. Ai na nxit të përdorim këtë kohë për të parë përpara, për të ndërtuar më shumë qetësi dhe përgatitje mendore, jo më shumë frikë.
“Edhe fatkeqësia është e paqëndrueshme. Mund të vijë, por edhe mund të mos vijë. Ndërkohë, pse të mos shpresojmë për më të mirën?”
Mësimi që na lë stoicizmi
Në një botë ku lajmet negative dominojnë mendjen tonë dhe na përplasin me lajme shqetësuese çdo ditë, mësimi i Senekës është më aktual se kurrë: qetësia mendore nuk vjen nga kontrolli i botës së jashtme, por nga disiplina mbi botën e brendshme.
Për ta përmbledhur: shumica e frikërave tona nuk janë reale. Ne i krijojmë, i ushqejmë dhe më pas vuajmë nga to. Stoikët si Seneka na mësojnë ta shohim jetën me gjakftohtësi, me pranueshmëri dhe me përqendrim tek ajo që është në dorën tonë: qëndrimi ynë ndaj ngjarjeve. /Inteligjenca n’3D
