Në një epokë trazirash politike dhe pasigurie, kur Greqia e shekullit IV para Krishtit po tronditej nga luftërat dhe rrënimi i polisit, lindi një prej figurave më të qeta dhe më sfiduese të mendimit helen: Epikuri. Ndryshe nga shumë të tjerë që u dorëzuan përballë fatit dhe dhunës, ai propozoi një rrugë të thjeshtë por revolucionare: njeriu mund të gjejë lumturinë vetëm duke u çliruar nga frika dhe dëshirat që e robërojnë.
Epikuri e konceptoi filozofinë jo si një ushtrim teorik, por si një mjet praktik për të jetuar më mirë. Në zemër të mësimeve të tij ishte ideja se lumturia mund të arrihej nëse mësonim të jetonim në mënyrë të vetë-mjaftueshme, të lirë nga pasionet e tepruara, dhe në harmoni me natyrën dhe miqtë tanë. Për ta jetuar këtë mënyrë të re të të menduarit dhe të jetuarit, ai themeloi Kopshtin – një hapësirë që do të bëhej strehë filozofike dhe shpirtërore për të gjithë ata që kërkonin qetësi në një botë të zhurmshme.
Nga një familje modeste në filozof të vetëformuar
Epikuri lindi në ishullin Samos rreth vitit 341 p.e.s., në një familje të thjeshtë athinasish të vendosur aty pas një kolonizimi. Babai i tij ishte mësues dhe nëna praktikonte rituale pastrimi tradicionalë. Ai u rrit në një mjedis modest, por me një lidhje të fortë familjare, që do të ndikonte edhe në filozofinë e tij mbi miqësinë dhe jetën e përbashkët.
Interesi për filozofinë i lindi që në moshë të hershme. Pasi nuk mori përgjigje nga mësuesi i letërsisë për një varg të Hesiodit, ai u dërgua tek filozofët për të zbuluar kuptimin. Më vonë, u edukua nga Pamfili dhe më pas nga Nausifani, një dishepull i filozofit materialist Demokriti. Pikërisht nën ndikimin e kësaj shkolle, Epikuri përvetësoi idenë se realiteti përbëhet nga atome dhe boshllëk – dhe se dijet vijnë përmes shqisave, jo nga botë ideale.
Vitet e mërgimit dhe formimi filozofik
Pas largimit nga Samos, për shkak të kthimit të banorëve vendas, Epikuri u vendos në Kolofon dhe më vonë në ishullin Lesbos, ku themeloi shkollën e tij të parë në qytetin e Mytilenes. Megjithatë, përplasjet me dishepujt e Aristotelit dhe mospranimi nga vendasit bënë që ta mbyllte. Ai lëvizi drejt Lampsakut në Azinë e Vogël, ku ndërtoi një rreth të qëndrueshëm ndjekësish që më pas do të formonin bërthamën e Kopshtit të Athinës.
Filozofia e tij filloi të merrte formë të plotë: kërkimi i lumturisë përmes një jete të matur, të qetë dhe larg ankthit të pasurisë, pushtetit apo lavdisë. Në Lampsak u shfaqën miqësi që do të zgjatnin gjithë jetën, përfshirë Hermarkun, Polienin dhe Themistën. Epikuri nuk bënte dallime sociale, gjinore apo ekonomike – në shkollën e tij, të gjithë ishin të mirëpritur si të barabartë.
Kopshti – një vend për të jetuar ndryshe
Në moshën 35-vjeçare, Epikuri u rikthye në Athinë dhe bleu një copë tokë pranë Akademisë së Platonit. Aty themeloi “Kopshtin”, jo si një shkollë elitare, por si një hapësirë për jetesë të përbashkët dhe filozofim të përditshëm. Në hyrje kishte një mbishkrim domethënës: “Mysafir, do të ndihesh rehat këtu; këtu, e mira më e lartë është kënaqësia.”
Megjithatë, kënaqësia për Epikurin nuk nënkuptonte luksin apo teprimet. Përkundrazi, ai vlerësonte thjeshtësinë: pak bukë, ujë, ndonjë copë djathë herë pas here. Kopshti nuk ishte strehë për hedonizëm, por për disiplinë mendore, maturi dhe miqësi të sinqertë. Sipas tij, kënaqësia më e lartë ishte mungesa e dhimbjes dhe shqetësimit të shpirtit – një qetësi që mund të arrihej vetëm nëse kontrollonim dëshirat dhe largonim frikën.
Liria nga frika – themeli i paqes së brendshme
Epikuri mësonte se për të qenë të lumtur, njerëzit duhet të çlirohen nga frika që ua shton vuajtjen: frika nga perënditë, nga vdekja dhe nga dhimbja. Ai shpjegonte se vdekja nuk është asgjë për ne, sepse ndjesitë që përcaktojnë të mirën dhe të keqen ndalen në momentin që ajo ndodh. Dhe pasi nuk do ta ndiejmë, nuk ka arsye për ta pasur frikë.
Edhe në lidhje me hyjnitë, ai nuk i mohoi, por i përfytyroi si qenie të përsosura, të qeta, që nuk ndërhyjnë në jetën e njerëzve. Epikuri predikonte një materializëm të ndritur: gjithçka përbëhet nga atome dhe boshllëk, dhe gjithçka që përjetojmë vjen përmes shqisave. Nuk kishte asgjë përtej natyrës që duhej pasur frikë.
Një jetë e thjeshtë, një trashëgimi e gjatë
Epikuri jetoi me thjeshtësi, por me qartësi filozofike. Ai i kushtoi vite të tëra përhapjes së ideve të tij përmes shkrimeve dhe letrave. Thuhet se ka shkruar mbi 300 rrotulla papirusi, dhe se shumë njerëz udhëtonin nga larg vetëm për ta dëgjuar.
Në vitet e fundit të jetës, ai vuante nga dhimbje të mëdha fizike, por ruante qetësinë dhe lumturinë shpirtërore. Në letrën e tij të fundit, shkruar në ditën e vdekjes, shprehet me mirënjohje për kujtimet e bisedave me miqtë. Kopshti i tij mbeti aktiv edhe pas vdekjes, nën drejtimin e Hermarkut, dhe ndjekësit e tij vazhduan të mblidheshin çdo muaj për të nderuar kujtimin e mësuesit që u mësoi se pak gjëra mjaftojnë për të qenë të lumtur. /Inteligjenca n’3D
